Wat betekent Ultra HD 4K?

4K? Wat betekent dat ook alweer? Het verwijst naar de resolutie van een scherm of beeldmateriaal, en meer bepaald naar het aantal horizontale pixels, dat ongeveer uitkomt op 4.000. Voor alle consumentenelektronica is dat concreet 3.840 pixels breed en 2.160 pixels hoog, zodat we de typische 16:9-beeldverhouding krijgen. Ultra HD is een andere manier om naar 4K te verwijzen, maar deze kan strikt genomen ook naar 8K verwijzen (zie verder in dit artikel). Wie helemaal correct wil zijn, spreekt daarom van Ultra HD 4K. Om de grootte even in perspectief te zetten: Ultra HD 4K bevat vier keer meer pixels dan Full HD, en twintig keer meer dan een DVD.

Voor televisies heeft Full HD bijna volledig afgedaan. Wie naar de nieuwste modellen kijkt, merkt dat je enkel nog in de kleinere formaten (32 inch) of in de allerlaagste modellen Full HD terugvindt. Dankzij Ultra HD kun je zonder zorgen voor een groter schermformaat kiezen of er iets dichterbij zitten. De kans dat je individuele pixels kunt waarnemen, is erg klein. In een typische woonkamer waar je tussen de 2,5 tot 3,5 meter van het scherm zit, kun je zo voor een 65-inch model kiezen.

Een 4K-monitor biedt flink wat meerwaarde. Meer resolutie vertaalt zich immers in meer schermruimte. Op deze monitoren krijg je vier keer meer informatie dan op een Full HD-monitor. Uiteraard hebben ze een groter schermformaat, typisch 27 tot 34 inch of groter. Heb je heel wat vensters tegelijk nodig, met veel informatie of veel details, en vermijd je liever multimonitoropstellingen, dan is dit een uitstekende keuze. Ze zijn bedoeld voor intensief kantoorwerk, softwareontwikkeling of 3D-design. Al kun je er uiteraard ook fantastisch op gamen. Dat kan met een spelconsole, maar ook met je pc.

Wie zijn ambities als filmmaker wil volgen, hoeft geen enorme bedragen meer uit te geven om in 4K-resolutie te kunnen filmen. Heb je een recente smartphone in je broekzak of handtas zitten, dan kun je daarmee waarschijnlijk al aan de slag. Wie meer mogelijkheden en betere resultaten zoekt, kan een 4K-camcorder in huis halen. Ben je van het avontuurlijkere type, dan zijn actiecamera’s een uitstekende keuze. Toestellen zoals de GoPro Hero6 schieten niet alleen video in 4K, ze geven je ook beeldstabilisatie, stembedieningen en een waterdicht en shockproof design. Lees meer over de GoPro Hero6

Er is al heel wat beeldmateriaal beschikbaar in Ultra HD 4K, misschien zelfs veel meer dan je denkt. Maar laten we meteen met de deur in huis vallen: live tv-uitzendingen in 4K zijn voorlopig nog niet te vinden. Alhoewel onze televisies er klaar voor zijn, zijn de set-topboxen van heel wat televisiedistributeurs niet klaar voor de hogere resolutie. Wie via satelliet kijkt, kan wel een paar (demo)kanalen vinden, maar dat is alles. Waar haal je die 4K-content dan wel?

Op de eerste plaats zijn er natuurlijk de streamingdiensten, zoals Netflix, YouTube en andere. Via je smart-tv kijk je zo in enkele klikken naar supergedetailleerde beelden. Een tweede bron is Ultra HD Blu-ray. Deze opvolger van Blu-ray is de ideale keuze voor de filmfanaat die zijn films in de allerbeste kwaliteit wenst te bekijken. Het formaat vereist een nieuwe speler, maar die doet dan in een keer ook dienst voor al je oudere schijfjes. Ten derde zijn er de nieuwste generatie spelconsoles: de Xbox One S en de Xbox One X van Microsoft, en de Sony PlayStation 4 Pro. Beide consoles leveren 4K-beeld en de Xbox One doet zelfs dienst als Ultra HD Blu-ray-speler!

Een nieuwe 4K-telvisie in huis, dat zet je misschien aan het denken. “Wat moet ik nu met mijn bestaande Blu-ray- en DVD-collectie?” Geen paniek. Zowat elke 4K-televisie beschikt over uitstekende upscaling-technologie. Upscaling betekent dat de televisie het aangeleverde beeldmateriaal uitvergroot tot het volledige scherm gevuld is. Daarbij berekent hij op slimme wijze alle nodige extra pixels, zodat je een scherp en mooi gedetailleerd beeld hebt.

Houd er rekening mee dat het resultaat sterk afhangt van het oorspronkelijke materiaal. Een Blu-ray-beeld (met Full HD-resolutie) zal er aanzienlijk beter uitzien dan een DVD-beeld (dat nauwelijks 720 x 576 pixels heeft, een twintigste van 4K). Monitoren hebben zelden zo’n ingebouwde upscaling-feature, daar verricht de computer al het rekenwerk, en hangt het resultaat dus af van de software die je gebruikt om je content af te spelen.

Is Ultra HD 4K het neusje van de zalm? Ja en neen. Voor smartphoneschermen en (niet-professionele) videocamera’s is 4K momenteel echt wel de top. Maar voor televisie en monitoren zijn er al hogere resoluties in aantocht. Voor monitoren kun je bijvoorbeeld al 5K-schermen vinden. Die hebben, naar analogie met de 4K-benaming, ongeveer 5.000 horizontale pixels. In de gebruikelijke 16:9-beeldverhouding is dat dan 5.120 x 2.880 pixels. Ultrabrede computerschermen, zoals de LG 34WK95U, zijn populair als alternatief voor het gebruik van twee schermen. Ze hebben een beeldverhouding van 21:9 en een resolutie van 5.120 x 2.160 pixels. Het schermformaat ligt net zoals bij 4K typisch tussen 27 en 32 inch of groter.

Voor televisie stopt de toekomst zeker niet bij Ultra HD 4K. Daar hebben ze al geruime tijd Ultra HD 8K op het oog. Je raadt het al, 8K staat voor ongeveer 8.000 horizontale pixels, en voor een 16:9-televisie betekent dat 7.680 x 4.320 pixels. Dat is opnieuw vier keer meer pixels dan Ultra HD 4K, en dus zestien keer meer dan Full HD. Met die resolutie mikken we duidelijk op de erg grote schermformaten, zoals 75 inch en groter. Net zoals Ultra HD 4K maakt 8K deel uit van de specificaties waarmee de EBU naar de toekomst kijkt. De bedoeling van 8K is niet enkel mikken op nog grotere schermen, maar ook op een levensechtere kijkervaring, het gevoel dat je er echt bij bent.

Onze huidige televisies vullen typisch maar een blikveld van 20 tot 30 graden. Dat betekent dat je de tv in de kamer ziet staan, en het beeld maar een beperkt deel van je zicht vult. Dat breekt uiteraard de illusie dat je er echt bij bent. Voor zo’n echte beleving moet het scherm een blikveld van 100 graden vullen. Wil je dat realiseren met een 65-inch scherm, dan moet je op ongeveer 60 centimeter van het scherm zitten. Voor een 100-inch scherm is de kijkafstand dan net geen meter.

Zelfs al mikken we op een bescheidener blikveld van 60 graden, dan nog mag je slechts 1,2 meter van het 65-inch scherm zitten en net geen twee meter van het 100-inch model. Op dergelijke afstanden zou je wel degelijk opnieuw pixeldetails zien en is die 8K-resolutie echt wel noodzakelijk. De eerste 8K-televisies zijn al enkele jaren als prototype gedemonstreerd, maar dit jaar heeft Sharp een eerste model aangekondigd dat beschikbaar is in de handel. Voor 12.000 euro haal je de 75 inch grote LV-70X500E in huis.

Wie een Ultra HD 4K-televisie of -monitor van echte 4K-content wil voorzien, moet ook aandacht hebben voor de juiste aansluiting. VGA of DVI zijn geen mogelijke keuzes meer. Voor monitoren, waar je minstens 60 beelden per seconde moet tonen, heb je een HDMI 2.0- of DisplayPort 1.2-aansluiting nodig. Die laatste kan zelfs tot 75 beelden per seconde gaan, wat van belang kan zijn voor gamers. Voor televisie is HDMI 2.0 de standaardaansluiting.

Voor schermen met nog hogere resoluties wordt de keuze nog beperkter. HDMI 2.0 is dan niet meer toereikend, tenzij in beperkte gevallen. 5K-monitoren maken best gebruik van DisplayPort (v1.3 of hoger). Die is vaak aanwezig onder de vorm van een Thunderbolt 3-aansluiting die gebruikmaakt van de USB Type-C-connector. Voor 8K-televisies ben je aangewezen op het gloednieuwe HDMI 2.1. Daar hoort dan ook een nieuwe Ultra High Speed-kabel bij. Voorlopig zijn er nog geen toestellen op de markt die HDMI 2.1 bieden, maar de eerste toestellen worden tentatief volgend jaar verwacht.

Ultra HD 4K content is nu beschikbaar, maar op een 8K-aanbod zal je echt nog geruime tijd moeten wachten. 8K-schermen zullen nog heel lang gebruikmaken van upscaling van Full HD en 4K-beelden. 2021 lijkt ons min of meer de vroegste datum voor echte 8K-content.

Op smartphones is de hoogste resolutie voorlopig beperkt tot ‘Quad HD’ (2.560 x 1.440 pixels). Sony heeft vorig jaar de Xperia Z5 Premium geïntroduceerd, met een 5,5-inch 4K-scherm. Dat scherm moet je 22 centimeter van je ogen houden om alle details te kunnen zien. Ook voor de batterijduur is een dergelijk scherm niet de beste keuze, dus we denken dat smartphones voorlopig nog niet massaal naar 4K-schermen zullen overstappen.