Portretrecht: mag je een foto van iemand op sociale media plaatsen?

Het zogenaamde portretrecht houdt in dat alleen de geportretteerde kan beslissen of een afbeelding waar zij of hij herkenbaar op te zien is, verspreid mag worden. De wet heeft het over 'het recht het te reproduceren of aan het publiek mede te delen', en ook sociale media zoals Facebook of Instagram vallen daar onder.

Het portretrecht is alleen van toepassing als de persoon herkenbaar is afgebeeld op de foto. Dat is uiteraard het geval wanneer zijn of haar gezicht zichtbaar is. Het geldt echter ook als de persoon op een andere manier herkend zou kunnen worden, bijvoorbeeld wegens typische kleding.

Om iemands afbeelding te publiceren, heb je dus zijn of haar toestemming nodig. Die kan schriftelijk gegeven worden - je laat de persoon een papier ondertekenen ‑ maar het kan ook mondeling (je vraagt aan de persoon of je de foto op je Instagram mag zetten). In bepaalde gevallen neemt men aan dat de toestemming 'stilzwijgend' is gegeven, bijvoorbeeld bij iemand die expliciet poseert voor een foto. Om discussies achteraf te vermijden, is een geschreven toestemming (kan ook via mail) natuurlijk beter. Voor commercieel gebruik (bijvoorbeeld in reclame, op affiches of posters, of voor stockfoto's) heb je sowieso een schriftelijke overeenkomst nodig waarin beschreven staat waarvoor de foto's gebruikt mogen worden.

Als je foto's maakt op een straatfeest of andere plek met veel mensen zoals een plein vol terrassen, is het natuurlijk niet doenbaar om van iedereen apart toestemming te krijgen. In zo'n geval is niet één persoon de 'focus' van de afbeelding en is toestemming niet vereist.

Bij minderjarigen zijn het de ouders die de toestemming moeten geven. Als de minderjarige oud genoeg is om zelf te beoordelen of hij of zij wil dat een foto gepubliceerd wordt, moet hij of zij ook akkoord gaan. Hoe oud dat is, hangt van geval tot geval af; de rechtspraak neemt aan dat dit vanaf 12 tot 14 jaar is. De toestemming van de ouders blijft dan nodig!

De wet maakt ook een uitzondering voor personen die in de kijker staan, zoals politici, artiesten en sporters. Als je hen fotografeert terwijl ze hun publieke activiteit uitoefenen, is geen toestemming tot publicatie nodig. Fotografeer je hen in hun privésfeer, dan hebben ze wel recht op privacy en kunnen ze zich verzetten tegen publicatie. Kort gezegd: een foto van je burgemeester die een lintje doorknipt mag je publiceren, voor een foto van dezelfde burgemeester die op zondagvoormiddag koffiekoeken gaat halen, heb je toestemming nodig.

Als iemand een foto waar jij herkenbaar op staat zonder toestemming gepubliceerd heeft, en je wilt dat niet, contacteer je hem of haar best direct met de vriendelijke vraag om die te verwijderen. Je kunt ook bij Facebook of Instagram vragen om de foto te verwijderen. Geeft de fotograaf daaraan geen gehoor, dan kun je een rechtszaak aanspannen. Vraag daarvoor eerst juridisch advies aan een advocaat, die je zal uitleggen welke stappen je best onderneemt.